Opublikowano: 06/03/2024

Kobiety w zarządach firm na całym świecie stanowią zdecydowaną mniejszość: średnia na świecie to 20 proc., w UE - 34 proc., w Polsce – 25 proc. Kobiet na stanowisku prezeski największych firm giełdowych jest natomiast zaledwie 8 proc. w UE, ale aż 28 proc. w Polsce. W Polsce kobiety zajmujące najwyższe stanowiska w firmach, zarabiają jednak wciąż mniej niż mężczyźni na tych samych stanowiskach. Kobiety rzadziej niż mężczyźni decydują się też w Polsce na prowadzenie własnej firmy – na koniec 2023 r. 34 proc. JDG należało do pań. Przeprowadzone przez Polski Instytut Ekonomiczny badanie porównawcze jednoznacznie pokazało natomiast, że płeć nie różnicuje sposobu zarządzania firmą. To główne wnioski z raportu PIE „Biznes na wysokich obcasach”.

Wciąż mało kobiet i nierówne płace w zarządach

Ponieważ wzrost udziału kobiet w zarządach firm jest dość powolny, UE przyjęła regulacje obligujące firmy do posiadania zarządów, w których min. 40 proc. członków zarządu będą stanowili przedstawiciele niedostatecznie reprezentowanej płci (czyli zwykle kobiet). W Polsce udział kobiet na stanowisku prezesek zarządu dużych firm giełdowych jest ponad trzykrotnie wyższy niż średnio w UE i wynosi 28 proc., (w UE – 8 proc.). Luka płacowa na stanowisku dyrektorów generalnych i zarządzających wciąż jednak istnieje i w 2022 r. wynosiła 14 proc. Oznacza to, że wynagrodzenie kobiet jest średnio 14 proc. niższe niż mężczyzn zatrudnionych na tym samym stanowisku, przy czym największe różnice występują w grupie wiekowej 55-59 lat.

Kobiety w Polsce rzadziej niż mężczyźni, ale częściej niż średnio w UE zakładają również własne działalności gospodarcze – pod koniec 2023 r. były właścicielkami 34 proc. wszystkich  aktywnych JDG. W UE na własną firmę decyduje się 10 proc. pracujących kobiet (vs. 17 proc. mężczyzn), w Polsce 13 proc. (vs. 23 proc. mężczyzn). Kobiety częściej niż mężczyźni prowadzą firmy usługowe, rzadziej natomiast zatrudniają pracowników.

„Strach przed porażką i brak wiary w swoje umiejętności powstrzymują kobiety częściej niż mężczyzn przed założeniem działalności. Jednocześnie kobiety napotykają więcej trudności z pogodzeniem prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia funkcji opiekuńczych. Spośród wszystkich branż kobiety trzy razy częściej niż mężczyźni zakładały firmę związaną z pozostałą działalnością usługową (75 proc. vs. 25 proc.).” – informuje dr Anna Szymańska, starsza analityczka w zespole foresightu gospodarczego w PIE.

Nie istnieje żeński gen biznesu

Zarówno udział kobiet i mężczyzn w strukturze płciowej zarządów firm, jak i prowadzonych JDG, a także istniejąca od lat luka płacowa skłaniają do zadania pytania: Czy kobiety inaczej zarządzają firmą?

Polski Instytut Ekonomiczny szukał odpowiedzi na to pytanie analizując wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród ponad 600 funkcjonujących w Polsce firm, z których połowa była zarządzania przez kobiety, a połowa – przez mężczyzn. Obie grupy były porównywalne ze względu na wielkość firmy i reprezentowaną branżę.

Zbadano czynniki konkurencyjności ważne z punktu widzenia prowadzenia biznesu, uciążliwość barier prowadzenia biznesu, zapytano o  podejmowane i planowane w przedsiębiorstwie działania biznesowe oraz o samoocenę kondycji finansowej badanych przedsiębiorstw. Wyniki otrzymane z firm zarządzanych przez kobiety porównano z wynikami przedsiębiorstw zarządzanymi przez mężczyzn.

„Badanie PIE jednoznacznie pokazało, że płeć nie różnicuje sposobu zarządzania firmą. Menadżerki i menadżerowie wskazali na te same czynniki konkurencyjności firmy na rynku. Dla obu grup kluczowymi czynnikami konkurencyjności są dobra atmosfera w firmie oraz kondycja finansowa i tak samo bardzo ważne są kompetencje pracowników. W kwestii ważności pozycji lidera w budowaniu konkurencyjności zarówno kobiety, jak i mężczyźni są względnie zgodni, jednak wyższy jest odsetek wskazań na ważną rolę lidera wśród odpowiedzi biznesmenów. Kobiety zaś nieco częściej niż mężczyźni wskazują wizerunek firmy i intensywne działania reklamowe i promocyjne oferty firmy. Eksperyment pokazał, że nie płeć warunkuje styl zarządzania firmą, a charakter firmy, kultura organizacyjna, przestrzeń w której funkcjonuje przedsiębiorstwo, a także ekonomiczne otoczenie podmiotu ” – podsumowuje dr Katarzyna Dębkowska – kierowniczka zespołu foresightu gospodarczego w PIE.

Kobiety i mężczyźni zarządzający firmami wskazali na te same główne bariery prowadzenia biznesu (koszty pracownicze, niepewność, ceny energii) oraz podejmowali w 2023 r. te same kluczowe działania biznesowe (zacieśnianie relacji z klientami, budowanie relacji z partnerami biznesowymi oraz inwestycje w kapitał ludzki).

Różnice między firmami zarządzanymi przez kobiety i mężczyzn dotyczą jedynie liczby wskazań na poszczególne aktywności. Tam, gdzie na czele stała kobieta, ważnymi działaniami firm były przedsięwzięcia mające na celu zmniejszanie szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, zakup oprogramowania i baz danych, inwestycje w zmiany procesów zarządczych i kapitał organizacyjny, które sprzyjały budowie kultury firmy i poprawie skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem. Natomiast firmy zarządzane przez mężczyzn przywiązywały więcej uwagi do wprowadzania nowych produktów i usług, rozwoju sprzedaży online, uruchamiania nowych łańcuchów dostaw oraz działalności na rynku zagranicznym. Może to wskazywać na większą determinację mężczyzn do rozwoju i ekspansji firmy.

Deklaracje firm dotyczące samooceny sytuacji finansowej nie dają jednoznacznej odpowiedzi w zakresie występowania różnic w ocenie kondycji finansowej firm zarządzanych przez kobiety i mężczyzn. W 2024 r. mniej firm niż w latach poprzednich przewiduje dobrą i bardzo dobrą własną sytuację finansową. Można jednak zauważyć większą ostrożność kobiet w planowaniu przyszłej sytuacji finansowej firmy, gdyż w grupie przedsiębiorstw zarządzanych przez kobiety jest więcej jednostek, które nie potrafią określić swojej przyszłej sytuacji finansowej.

Z deklaracji dotyczących spodziewanych rocznych przychodów i zysków netto za 2023 r. wynika jednak, że firmy zarządzane przez kobiety osiągają średnio wyższe przychody ze sprzedaży i zyski netto niż firmy zarządzane przez mężczyzn.

***

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank ekonomiczny z historią sięgającą 1928 roku. Jego obszary badawcze to przede wszystkim makroekonomia, energetyka i klimat, handel zagraniczny, foresight gospodarczy, gospodarka cyfrowa i ekonomia behawioralna. Instytut przygotowuje raporty, analizy i rekomendacje dotyczące kluczowych obszarów gospodarki oraz życia społecznego w Polsce, z uwzględnieniem sytuacji międzynarodowej.

Kontakt dla mediów:

Ewa Balicka-Sawiak
Rzecznik Prasowy
T: +48 727 427 918
E: ewa.balicka@pie.net.pl