Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, nawiązujący do 90-letniej tradycji Instytutu Badań Koniunktur Gospodarczych.

W 1926 r. na fali zainteresowania ekonomistów tzw. cyklami koniunkturalnymi Edward Lipiński (polski ekonomista, działacz społeczny i uczestnik opozycji w PRL, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników) zaproponował utworzenie przy Głównym Urzędzie Statystycznym w Warszawie Instytutu Badań Koniunktur – na wzór podobnego instytutu na Uniwersytecie Harvarda. W 1928 projekt został zrealizowany, a prof. Lipiński objął posadę dyrektora Instytutu Badań Koniunktur Gospodarczych i Cen (IBKGiC). Kierował on jego pracami aż do momentu wybuchu II wojny światowej.

IBGiC był ośrodkiem naukowo-badawczym dostarczającym Ministerstwu Przemysłu i Handlu rzetelnych analiz. Kierunki prac badawczych wyznaczała kilkunastoosobowa Rada Naukowa składająca się z ekspertów, przedsiębiorców oraz przedstawicieli ministerstw. Pierwsi kierownicy zakładów IBGiC, zasłużeni ekonomiści Ludwik Landau i Marek Breit, skutecznie realizowali postulaty statutowe. Dzięki dostępowi do danych Banku Polskiego i Izby Przemysłowo-Handlowej nt. sprawozdań zakładów przemysłowych i rzemieślniczych mogli rzetelnie badać rachunek bilansu płatniczego Polski, strukturę zbytu przemysłu motoryzacyjnego, reglamentacje cen, a także prowadzić badania historii gospodarczej. Z kolei dzięki comiesięcznym raportom ze strony Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej efektywnie monitorowali rynek pracy, szczególnie poziom bezrobocia oraz warunki pracy. Za jednego z najwybitniejszych pracowników instytutu uznawany jest dziś Michał Kalecki – referent obrotów handlu w dziale ogólnych badań ekonomicznych (w latach 1929–1935). Jego Próba teorii oraz Szacunek dochodu społecznego w r. 1929 opracowana wraz z Ludwikiem Landauem to jedne z najważniejszych polskich analiz ekonomicznych ubiegłego wieku.

Dzięki łączeniu badań nad koniunkturą z badaniami struktury gospodarczej IBKGiC mógł się poszczycić szerszym zakresem badawczym niż jego harwardzki pierwowzór. Pracownicy Instytutu potrafili przyciągnąć i wyszkolić młodą, uzdolnioną kadrę, co zapewniło mu – obok SGH oraz Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków – pozycję wiodącej instytucji promującej aktualną i żywą myśl ekonomiczną, która nie ograniczała się do rozważań metodologiczno-teoretycznych. Pionierskie w skali światowej badania IBKGiC nad wielkością i podziałem dochodu narodowego były w tamtym czasie prawdopodobnie jedyną na świecie próbą ustalenia szczegółowego podziału dochodu narodowego według klas społecznych.

Po II wojnie światowej musiało minąć wiele lat, zanim instytut na nowo wyłonił się z niebytu. Dopiero w 1961 r. udało się powołać nawiązujący do przedwojennej tradycji Zakład Badań Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego przy GUS. Nowo utworzony zakład w 1962 r. zainicjował publikowanie serii Prace i Materiały oraz wydawane we współpracy z GUS Zeszyty Statystyczno-Ekonomiczne. Niemały wkład dla wzmacniania pozycji Zakładu mieli Witold Trompczyński i Wiesław Rydygier. W 1969 r. przekształcono ten resortowy zakład w Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego. Badał on – teoretycznie i empirycznie – efektywność polskiego handlu zagranicznego. Pracownicy analizowali także przemiany struktury towarowej i geograficznej handlu (polskiego i międzynarodowego) oraz ich związki z dochodem narodowym.

W 1983 r. w wyniku przekształceń i połączeń innych instytutów gospodarczych powstał Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji. Jego dyrektorami byli znakomici ekonomiści Tadeusz Sztucki, Teresa Pałaszewska-Reindl, Marian Strużycki, Leon Koźmiński, Andrzej K. Koźmiński, Janusz Beksiak, Brunon Górecki, Alicja Jusińska czy Andrzej Spoćka.

W gronie alumnów Instytutu znajdują się też: Henryka Bochniarz, Jerzy Eysymontt, Dariusz Ledworowski, Andrzej Olechowski, Dariusz Rosati, Witold Trzeciakowski, Janusz Kaczurba, Ryszard Michalski, Mirosław F. Zieliński, Franciszek Kubiczek, Józef Oleński i Bohdan Wyżnikiewicz.

W 2007 r. z połączenia Instytutu Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji z Instytutem Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego powołano Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur. Dziesięć lat później nadano mu status państwowego instytutu badawczego, który skupiał się na badaniu rozwoju rynków w Polsce i innych krajach UE, a także na zmianach zachodzących w konsumpcji i preferencjach konsumenckich oraz koniunkturach światowych.

22 września 2018 r. weszła w życie ustawa o Polskim Instytucie Ekonomicznym, która zlikwidowała Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur – Państwowy Instytut Badawczy i powołała Polski Instytut Ekonomiczny. Zajmuje się on dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Spośród wybitnych ekspertów Instytutu warto wspomnieć zmarłego w marcu 2021 r. Janusza Chojnę, specjalistę ds. handlu zagranicznego, który swoim niezwykle bogatym dorobkiem wniósł oryginalny wkład do polskiej ekonomii. Więcej informacji o Januszu Chojnie, a także listę niektórych jego publikacji można znaleźć tutaj.

Tygodnik
Gospodarczy

Miesięcznik
Makroekonomiczny

Podcast

Tygodnik
Gospodarczy

Miesięcznik
Makroekonomiczny

Podcast