Polska odpowiada już za 6 proc. eksportu produktów rolnych UE, ale sektor potrzebuje innowacji

Opublikowano: 15/09/2021

Wartość polskiego eksportu produktów rolno-spożywczych wyniosła w 2019 r. 37,5 mld USD, co było 15. wynikiem na świecie. Oznacza to, że Polska odpowiada za 2,1 proc. światowego oraz 5,9 proc. unijnego eksportu w tym obszarze.

Jednocześnie, liczba gospodarstw rolnych w Polsce zmalała w ciągu ostatniej dekady z 1,5 mln do 1,3 mln, a produktywność sektora wzrosła w okresie 2004-2020 2,3 razy. W 2019 r. wartość dodana wygenerowana w rolnictwie wyniosła 112 mld PLN, jednak według danych OECD, w porównaniu z usługami była aż 25-krotnie niższa – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Dwie dekady rozwoju polskiego rolnictwa. Innowacyjność sektora rolnego w XXI wieku”.

Jeszcze w 2004 r. średnia powierzchnia gospodarstw powyżej 1 ha w Polsce nie przekraczała 8,8 ha wobec 11,7 ha w Unii Europejskiej, a udział gospodarstw o powierzchni ponad 15 ha wynosił 10,3 proc. w porównaniu z 40-60 proc. w Europie Zachodniej. Od tego czasu następuje stopniowa agregacja gruntów rolnych w Polsce, co przyczynia się do zwiększenie potencjału inwestycyjnego rolników. Pracujący w rolnictwie stanowią w Polsce wciąż istotną grupę zawodową – ok. 10 proc. ogółu zatrudnionych wobec niespełna 3 proc. w UE. W latach 2004-2020 dochód rozporzą­dzalny rolniczych gospodarstw domowych wzrósł nominalnie 3,4-krotnie. W tym samym czasie luka płacowa pomiędzy rolnikami a pra­cownikami zmalała z ponad 35 proc. do 4 proc. Sytuacja rolników w ostatnich dwóch dekadach stopniowo się poprawiała, m.in. dzięki napływowi środków unijnych.

Kluczowym wyzwaniem stojącym przed rolnictwem w Polsce jest wykorzystanie potencjału technologicznego sektora. Pozwoli to na złagodzenie efektów zmian strukturalnych i obniżenie kosztów dostarczania wyso­kiej jakości usług oraz przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną. Jedną z inspiracji dla polityki publicznej wspierającej rozwój sektora rolnego mogą być rozwiązania brytyjskie. W tym kraju skupiono się na wsparciu grup innowatorów, tworzących roz­wiązania wykorzystujące big data, sztuczną inteligencję i robotykę. Takie działania są o tyle istotne, że według analityków do 2024 r. wartość branży sztucznej inteligencji w rolnictwie wzrośnie o 24,3 proc., a w 2027 r. wyniesie 12 mld USD – mówi Maciej Miniszewski, analityk z zespołu strategii Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Krajobraz społeczno-ekonomiczny polskiej wsi znacząco ewoluował

Pomimo tego, że w latach 2000-2019 liczba mieszkańców obszarów wiejskich zwiększyła się o 766 tys., liczba rolników nie wzrosła. Jest to przede wszystkim efekt zjawiska „wypro­wadzki pod miasto”. Prawie 7 na 10 mieszkańców wsi to osoby bezrolne, aktywne zawodowo poza sektorem rolniczym. Jednocześnie, społeczeństwo wiejskie starze­je się szybciej niż ogólna populacja Polski. Obecnie na­wet co czwarta osoba na wsi jest w wie­ku poprodukcyjnym, podczas gdy w mie­ście jest to ok. 18 proc. ludności.

Istotny wpływ na zmiany w sektorze rolnym, w tym na postęp technologiczny miał wzrost poziomu wykształcenia członków gospodarstw rolnych. W Polsce w 2018 r. większość mieszkańców wsi (52 proc.) miało wykształcenie śred­nie, pomaturalne lub niepełne wyższe. Był to wzrost o 38 pkt. proc. względem 1997 r. Dodatkowo, co piąta osoba w 2018 r. zdo­była wykształcenie wyższe (+17 pkt. proc.), a co czwarta (26 proc.) zasadnicze zawodo­we (-2 pkt. proc.).

Udział wartości dodanej całego sektora rolnego spada, ale rolnictwa rośnie

W 2020 r. rolnictwo w Polsce odpowia­dało za 2,7 proc. wartości dodanej gospo­darki. Było to o 0,8 pkt. proc. mniej niż 20 lat wcześniej. Sektor rolny, obok branży finan­sowej i ubezpieczeniowej oraz innych usług, wpływał w najmniejszym stopniu na wartość dodaną gospodarki. W tym samym czasie za­trudnienie w rolnictwie było ponad siedmio­krotnie wyższe niż w pozostałej działalności usługowej i 6,8 razy wyższe niż w działalności finansowej i usługowej. Po uwzględnieniu wpływu pośredniego i indukowanego, wartość dodana rolnictwa wzrasta z 53,7 mld PLN do 111,5 mld PLN, a liczba miejsc pracy uza­leżnionych od rolnictwa z 1,6 mln do 2 mln.

Zmiana sposobu wydatkowania środków na B+R warunkiem dalszego rozwoju

W latach 1999-2017 krajowe wydat­ki na badania i rozwój w Polsce, według parytetu siły nabywczej w USD, wzrosły 2,4-krotnie – najbardziej spośród krajów Gru­py Wyszehradzkiej. W tym samym czasie ich udział w całkowitych wydatkach na B+R zma­lał o ponad 4 pkt. proc.. Pomimo tego, że wydatki na badania i rozwój w obszarze nauk rolniczych i weterynaryjnych w Polsce wykazały trend wzrostowy, sposób ich dystrybucji wpływał niekorzystnie na rozwój wiedzy i innowacyjności w rolnictwie. Zakres badań był przez to ograniczony, co uniemożliwiło intensywny i szybki rozwój no­woczesnych technologii w działalności rolniczej, w związku z czym Polska znajduje się wśród krajów o niskim poziomie patentowania nowoczesnych rozwiązań.

Emisja gazów cieplarnianych spadła, ale mogło być lepiej

W latach 1999-2019 emisja gazów cieplar­nianych w polskim rolnictwie spadła o 7 proc. z 35,2 mln do 32,7 mln ton. Gwałtowny spadek przypada jednak na lata 1999-2003 (-11 proc.) Od tego czasu emisyjność wzrosła o blisko 4 proc. Sektor rolny odpowiadał w 2019 r. za 8,6 proc. krajowych emisji. Malejąca rola sektora w gospodarce wpłynęła na zwięk­szone ograniczanie emisyjności w krajach wy­soko rozwiniętych. Nie bez przyczyny pozosta­wały tu jednak nakłady badawczo-rozwojowe i zwiększenie efektywności sektora. W latach 1999-2019 Włochy, Holandia czy Wielka Bryta­nia zmniejszyły produkcję gazów cieplarnianych w rolnictwie odpowiednio o 18 proc., 17 proc. i 12 proc.

Polska pozostaje potęgą eksportową w sektorze rolno-spożywczym

Wartość polskiej produkcji rolnej wyniosła w 2018 r. ponad 23 mld USD. To najwięcej w krajach regionu i jednocześnie 2-3 krotnie mniej niż w krajach rozwiniętych. Eksport produk­tów rolno-spożywczych (obejmujących rów­nież produkty przetworzone) obejmował w 2019 r. ok. 14 proc. polskiego eksportu (żywność stanowiła 12,8 proc.). Czyniło to Polskę 15. największym eksporterem produktów rolno-spożyw­czych na świecie. Wartość eksportowanych produktów wyniosła 37,5 mld USD. Stanowiło to 2,1 proc. światowego i 5,9 proc. unijnego eksportu. Co istotne, wartość eksportu wzrosła w latach 1999-2019 aż 12,4 krotnie i był to najwyższy wzrost spośród analizowanych państw.

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Kontakt dla mediów:

Ewa Balicka-Sawiak

Rzecznik prasowy

T: +48 727 427 918

E: ewa.balicka@pie.net.pl

Kategoria:

For privacy reasons X needs your permission to be loaded.
Wyrażam zgodę