Opublikowano: 16/04/2024

20 lat temu Polska wraz z dziewięcioma innymi państwami dołączyła do Unii Europejskiej. Z analizy Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że PKB per capita ośmiu państw regionu jest o 27 proc. wyższe, niż gdyby nie doszło do akcesji. W przypadku Polski wartość ta wynosi 40 proc. Państwa Europy Środkowej są beneficjentami środków z europejskich funduszy. W sumie otrzymały 355 mld EUR. Największe korzyści płynęły jednak przede wszystkim z jednolitego rynku: napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, których skumulowana wartość wzrosła 21-krotnie, oraz włączenia w globalne łańcuchy dostaw. Wartość dodana generowana w usługach ICT w latach 2008-2021 podwoiła się. Region potrzebuje dalszego niwelowania różnic rozwojowych, przede wszystkim w zwiększaniu innowacyjności oraz poprawie jakości życia i edukacji. To główne wnioski z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Wielkie rozszerzenie. 20 lat członkostwa Europy Środkowej w UE”.

Polska wśród liderów wzrostu gospodarczego dzięki członkostwu w UE

Realny PKB per capita według parytetu siły nabywczej (PPP) Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier (UE-8) jest o 27 proc. większy niż byłby, gdyby państwa Europy Środkowej nie weszły do UE i rozwijały się w scenariuszu kontrfaktycznym. Choć dało się zauważyć spadek tempa rozwoju związany z kryzysem finansowym w 2008 r., to jednak od 2014 r. UE-8 osiągała wyższe tempo wzrostu niż byłoby to możliwe bez członkostwa w UE. Spośród państw Europy Środkowej liderami wzrostu były w latach 2004 – 2022 Polska, Słowacja i Litwa. Udział ośmiu państw z akcesji w 2004 r. w gospodarce unijnej zwiększył się z 6 do 8,5 proc. Polska i Litwa zwiększyły wartość generowaną w produkcji przemysłowej w tym okresie, podczas gdy UE odnotowała spadek o ponad 1 pkt proc. w latach 2004–2022.

„Jednym z najistotniejszych czynników, które wpłynęły na rozwój gospodarczy naszego regionu było wpisanie się Europy Środkowej w unijne łańcuchy dostaw. To przyniosło napływ inwestycji zagranicznych, doprowadziło do pięciokrotnego wzrostu wartości eksportu towarowego i zwiększyło poziom jego zaawansowania. Integracja z UE stworzyła z Europy Środkowej centrum eksportowe. Chociaż większość produktów i usług była dostarczana do UE, niemal połowa wartości dodanej trafiała ostatecznie – także dzięki pośredniemu eksportowi – na rynki całego świata” – zauważa Marek Wąsiński, kierownik zespołu gospodarki światowej PIE.

20 lat w Unii znacznie podniosły poziom życia

Rozszerzenie UE poza korzyściami ekonomicznymi, przyniosło nowym członkom również sukces społeczny. We wszystkich ośmiu państwach regionu znacząco wzrosły wartości wskaźników mierzących jakość życia. Dotyczy to oczekiwanej długości życia, skolaryzacji czyli długości lat przeznaczanych na naukę, i poziomu dochodu na mieszkańca. Najwyższy poziom wskaźnika HDI ma obecnie Słowenia (23. miejsce na świecie), zaś najniższy Węgry (46. miejsce). Wartość HDI dla Polski wyniosła 0,875, co daje jej 34. miejsce spośród 191 ocenianych państw.

Dodatkowo, zagrożenie ubóstwem spadło poniżej średniej unijnej w pięciu z ośmiu analizowanych państw członkowskich, a percepcja korupcji zmalała wszędzie poza Węgrami i Słowenią. Poprawie uległ też poziom życia na wsi. Pomimo znacznej poprawy poziomu życia region Europy Środkowej nadal odstaje pod względem nakładów na ochronę zdrowia czy badania i rozwój. Chociaż wzrósł odsetek osób z dyplomem szkoły wyższej, wciąż jednak mniej absolwentów kończyło kierunki techniczne.

Postęp w sektorze usług ICT

Państwa regionu Europy Środkowej w latach 2008-2021 niemal podwoiły wartość dodaną generowaną w sektorze usług ICT z 24,4 mld EUR do 45,1 mld EUR. W odniesieniu do całości PKB, w całej UE nastąpił wzrost udziału usług ICT z 3,4 proc. do 4,1 proc.

„W ciągu ostatnich 20 lat wartość dodana sektora usług IT podwoiła się. Obecnie spośród krajów UE-8 sektor ten jest największy w Polsce i Czechach i odpowiada łącznie za niemal dwie trzecie całej wartości dodanej. Wciąż jednak odsetek specjalistów ICT wśród wszystkich pracujących jest niższy niż średnia w UE, za wyjątkiem Estonii. Wskazuje to na niższy poziom rozwoju sektora ICT, niedostateczną liczbę specjalistów również w innych sektorach, ale także na znaczny potencjał rozwoju cyfrowego. Nadrobienie tego dystansu to istotne wyzwanie dla UE-8.” – zwraca uwagę Ignacy Święcicki, kierownik zespołu gospodarki cyfrowej PIE.

Transformacja energetyczna w U-8 nadal wolna na tle UE

Wejście do UE oznaczało dla państw UE-8 głęboko idące przemiany w sektorze energetycznym oraz polityce klimatycznej i środowiskowej. Zmianie uległy normy w zakresie ochrony środowiska i klimatu, struktura wytwarzania energii, emisyjność gospodarek (choć w przeciwieństwie do całej UE, w Europie Środkowej redukcje emisji miały miejsce przede wszystkim w wyniku transformacji ustrojowej w latach 1989–1991, a nie po akcesji do UE r.)

Akcesja przyspieszyła rozwój OZE w państwach UE-8. W latach 2004–2022 udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii w Polsce wzrósł 2,5-krotnie i osiągnął wartość 16,9 proc., z kolei udział OZE w produkcji energii elektrycznej w 2022 r. wyniósł 21 proc. co stanowi ponad 10-krotny wzrost w porównaniu z 2004 r. i jest tylko nieznacznie niższy niż średni wskaźnik dla UE (23 proc.).

Transformacja sektora energetycznego, transportu oraz ciepłownictwa poprawiła jakość powietrza. W latach 2005–2021 liczba przedwczesnych zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza drobnymi cząstkami stałymi w całej UE spadła o 75 proc. Zanieczyszczenie powietrza w UE pyłami PM2,5 w latach 2005–2021 spadło o 28 proc., tlenkami azotu 47 proc., tlenkami siarki 80 proc. Poprawiła się również jakość powietrza w państwach UE-8, w których zanieczyszczenie pyłami PM2,5 spadło w tym okresie o 31 proc., tlenkami azotu o 15 proc. a tlenkami siarki o 51 proc.

***

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think-tank ekonomiczny z historią sięgającą 1928 roku. Jego obszary badawcze to przede wszystkim makroekonomia, energetyka i klimat, handel zagraniczny, foresight gospodarczy, gospodarka cyfrowa i ekonomia behawioralna. Instytut przygotowuje raporty, analizy i rekomendacje dotyczące kluczowych obszarów gospodarki oraz życia społecznego w Polsce, z uwzględnieniem sytuacji międzynarodowej.

Kontakt dla mediów:
Ewa Balicka-Sawiak
Rzecznik Prasowy
T: +48 727 427 918
E: ewa.balicka@pie.net.pl