Zrównoważony rozwój

Tempo wzrostu cen mieszkań dalej spada. W IV kwartale w 17 największych miastach ceny sprzedaży wzrosły w ujęciu rocznym średnio o 10,9 proc. na rynku pierwotnym i o 11,2 proc. na rynku wtórnym. Jest to odpowiednio o 2,8 oraz o 6,1 pkt. proc. mniej niż w poprzednim kwartale. Obserwowany w IV kw. wzrost cen sprzedaży mieszkań plasuje Polskę na podobnej pozycji co pozostałe państwa naszego regionu. Na rynku najmu mieszkań również obserwujemy stabilizację cen – w siedmiu największych miastach ceny najmu wzrosły średnio o 1,5 proc. w ujęciu rocznym. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Analiza rynku mieszkaniowego IV kwartał 2024 r.” oraz analizy sytuacji na rynku mieszkaniowym w grudniu 2024.

W listopadzie ceny mieszkań w 6 największych miastach pozostały na niezmienionym poziomie względem poprzedniego miesiąca. Od kwietnia 2024 r. obserwujemy stabilizację na rynku. Ceny mieszkań w Warszawie i w Krakowie w listopadzie były na nieznacznie niższym poziomie niż jeszcze w kwietniu 2024 r. Z największych miast jedynie w Gdańsku średnia cena za m2 mieszkania była wyższa o 4,5 proc. niż jeszcze pół roku temu. Średnia cena 1 m2 mieszkania w całej Polsce wyniosła 11,7 tys. PLN, a w 6 największych miastach – 15,6 tys. PLN. W kolejnych miesiącach analitycy PIE spodziewają się dalszego spadku dynamiki cen mieszkań.

Dynamika wzrostu cen hamuje. W 17 największych miastach w III kwartale ceny sprzedaży mieszkań wzrosły w ujęciu rocznym średnio o 14 proc. na rynku pierwotnym i o 18 proc. na rynku wtórnym. Jest to odpowiednio o 3 oraz o 5,5 pkt. proc. mniej niż w poprzednim kwartale. Jednocześnie ustabilizowały się także ceny najmu. W 7 największych miastach średnia cena najmu mieszkania wzrosła w III kwartale 2024 r. o 3 proc. r/r. To podobny wzrost jak w poprzednich kwartałach. Stabilizacja dotyczy także liczby składanych wniosków kredytowych. W III kwartale 2024 r. złożono ponad 85 tys. wniosków o kredyt hipoteczny - o 1 proc. mniej niż w poprzednim kwartale. Średnie oprocentowanie kredytu hipotecznego w Polsce wyniosło w III kwartale 7,83 proc. i było najwyższe w całej Europie. Równocześnie w październiku obserwujemy dalszą stabilizację cen sprzedaży mieszkań - w 6 największych miastach ceny pozostały na niezmienionym poziomie względem września. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Analiza rynku mieszkaniowego III kwartał 2024 r.” oraz analizy sytuacji na runku mieszkaniowym w październiku 2024.

Zapaść demograficzna będzie miała duże znaczenie dla przyszłości rynku pracy w Polsce. Jeśli utrzymają się obecne trendy demograficzne, do 2035 r. liczba pracowników zmniejszy się o 2,1 mln, co stanowi 12,6 proc. obecnego stanu zatrudnienia. Oznacza to, że w porównaniu z obecnym stanem liczba pracowników, na przykład, w edukacji zmniejszy się o 29 proc., a w ochronie zdrowia o 23 proc. Straci także przemysł, w którym będzie pracowało o 11 proc. osób mniej. W scenariuszu takiego spadku liczby zatrudnionych w sektorach przemysłowych – przy założeniu utrzymania pozostałych zmiennych na obecnym poziomie - PKB Polski zmniejszyłoby się o 6-8 proc. Już teraz konieczna zatem jest aktywizacja zawodowa osób obecnie niepracujących, wdrażanie nowych technologii i wzrost wydajności pracy, a także wspieranie migracji. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Konsekwencje zmian demograficznych dla podaży pracy w Polsce”.

W drugim kwartale 2024 r. ceny mieszkań w 17 największych miastach wzrosły średnio w ujęciu rocznym o 16 proc. na rynku pierwotnym i o 23 proc. na rynku wtórnym. Rośnie także podaż mieszkań – średnio o 30 proc. wzrosła liczba nowych ofert na obu rynkach. Znacznie wolniej drożeje najem - w 7 największych miastach ceny najmu w najpopularniejszym segmencie 40-60 m2 wzrosły średnio o 3,5 proc. r/r. Zaskoczeniem okazał się wzrost liczby wniosków kredytowych, który pomimo zakończeniu programu rządowych dopłat wzrósł w drugim kwartale o 20 proc. w porównaniu do 2023 r. W najbliższych miesiącach ceny mieszkań będą rosnąć wolniej niż w ostatnich dwóch kwartałach. Przy założeniu utrzymania głównych zmiennych makroekonomicznych, wzrost cen w III i IV kwartale powinien ustabilizować się na poziomie zbliżonym do 10 proc. na obu rynkach – to główne wnioski z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Analiza rynku mieszkaniowego II kwartał 2024 r.”.

Gospodarka kosmiczna nieustannie się rozwija. Już w 2022 r. jej globalna wartość wynosiła 464 mld USD. W 2023 r. globalna wartość wydatków na sektor kosmiczny sięgnęła 117 mld USD. Centralnym elementem gospodarki kosmicznej są satelity, których w 2023 r. wysłano aż o 1170 proc. więcej niż 10 lat wcześniej. Wiodącym krajem w tym sektorze pozostają Stany Zjednoczone, z których w latach 2000-2023 pochodziło 66 proc. satelitów wysłanych w kosmos. Polska również przyczynia się do rozwoju gospodarki kosmicznej, wpłacając do Europejskiej Agencji Kosmicznej w 2023 r. 69 mln EUR, co stanowi równowartość 0,014 polskiego PKB. Na początku 2024 r. 507 polskich podmiotów było uprawnionych do wzięcia udziału w przetargach na uczestnictwo w projektach ESA. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Gospodarka kosmiczna”, który powstał we współpracy z Polską Agencją Kosmiczną.

Tempo wzrostu cen mieszkań nie zwalnia. W ujęciu rocznym ceny mieszkań w Polsce na rynku pierwotnym wzrosły w I kwartale o 16 proc., a na rynku wtórnym o 21 proc. Jednocześnie o 20 proc. zwiększyła się liczba ofert na obu rynkach. Nieznacznie podrożał najem – o 4 proc. r/r. wzrosły ceny nowych ofert w 17 największych miastach. Liczba nowych ofert wzrosła o 26 proc. r/r., a rentowność najmu wyniosła 5,2 proc. Po słabym poprzednim roku odbija rynek sprzedaży domów. W całym 2023 r. sprzedano ich 48 tys., co jest najniższa wartością od 2017 r.. W I kwartale 2024 r. podaż nowych ofert domów wzrosła o 32 proc. r/r. Polski Instytut Ekonomiczny przygotował raport „Analiza rynku mieszkaniowego: I kwartał 2024 r.”.

Agenda 2030 zobowiązuje państwa członkowskie ONZ do osiągnięcia 17 celów zrównoważonego rozwoju do 2030 r. Pod względem realizacji wszystkich wskaźników Polska jest na 9. miejscu spośród 166 państw ujętych w rankingu. Według ONZ, Polsce uda się do 2030 r. osiągnąć 56 proc. szczegółowo zdefiniowanych celów SDG (ang. Sustainable Development Goals – cele zrównoważonego rozwoju). Z badań PIE wynika, że choć 78 proc. dużych firm oraz 64 proc. średnich słyszało o celach zrównoważonego rozwoju, długofalową strategię działań w tym obszarze ma jednak jedynie 43 proc. dużych i tylko 2 proc. średnich firm. Realizację jakichkolwiek celów SDG deklaruje 64 proc. dużych firm oraz tylko 7 proc. średnich. Spośród wszystkich celów zrównoważonego rozwoju Polskie firmy uznają, że mają największy wpływ na dbanie o dobrostan i zdrowie pracowników. Zdecydowanie mniejszą wagę przywiązują firmy do celów związanych z działaniami w obszarze innowacyjności, wzrostu gospodarczego oraz celami środowiskowymi. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Realizacja celów zrównoważonego rozwoju w polskim biznesie”.

Młodzi Polacy coraz później wchodzą w dorosłość. Już co druga osoba w wieku 25-34 lata (51 proc.) mieszkała z rodzicami w 2022r., podczas gdy jeszcze w 2005 r. dotyczyło to nieco ponad co trzeciego Polaka w tym wieku (36,4 proc.). Jednocześnie opóźnia się wiek, w którym kobieta rodzi pierwsze dziecko i zwiększa się udział dzieci, które przychodzą na świat w związkach pozamałżeńskich. W 2021 r. przeciętny wiek kobiety w momencie narodzin pierwszego dziecka wynosił 28 lat, a 27 proc. dzieci przyszło na świat w związkach pozamałżeńskich. W 1990 r. liczby te wynosiły odpowiednio 23 lata oraz 6 proc. Wzorzec późnego opuszczania domu rodzinnego, późnego zawierania związków małżeńskich oraz coraz późniejszego rodzicielstwa widoczny jest nie tylko w Polsce, ale w większości państw rozwiniętych. Jednocześnie w Polsce rzadziej niż średnio w UE młodzi ludzie łączą studia z pracą zawodową, a młode osoby bezrobotne dużo rzadziej niż średnio w UE byłyby skłonne zmienić miejsce zamieszkania w celu podjęcia pracy. To główne wnioski z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Odroczona dorosłość?”.

Polska awansowała z 33. miejsca w 2021 r. na 26 w 2022 r. w przygotowywanym przez Polski Instytut Ekonomiczny od 2019 r. Indeksie Odpowiedzialnego Rozwoju (IOR). Był to jedyny awans wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej. W czołówce zestawienia po raz kolejny dominują kraje nordyckie, które zajęły połowę miejsc w pierwszej dziesiątce rankingu – wynika z najnowszej publikacji Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Indeks Odpowiedzialnego Rozwoju”.

W 2022 r. wartość międzynarodowych zamówień publicznych wyniosła 29,6 mld USD. Rynek ten znacząco wzrósł w porównaniu z czasu sprzed pandemią (wzrost o 35 proc. w porównaniu do 2019 r.) Wartość zamówień realizowanych przez Polskę w 2022 r. to 71,7 mln USD (0,24 proc. ogólnej wartości przetargów), podczas gdy rok wcześniej było to niespełna 5 mln USD. Ponad 50 proc. polskich aktywności realizuje 5 podmiotów. a udział naszego kraju w rynku przetargów międzynarodowych ONZ wynosi 0,24 proc. Wyniki badań PIE wskazują, że 90 proc. średnich i dużych firm nie planuje udziału w międzynarodowych przetargach. Liderem spośród krajów świata są Stany Zjednoczone, ale największym regionem dla przetargów międzynarodowych ONZ z zakupami na poziomie 10,2 mld USD była w 2022 r. Europa, w której największe wartości dostaw notują Belgia i Wielka Brytania. To wnioski z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Polska na rynku przetargów międzynarodowych ONZ”.

III kwartał przyniósł blisko 200 procentowy wzrost liczby złożonych wniosków kredytowych w porównaniu do analogicznego okresu w 2022 r. 41 proc. wszystkich kredytów mieszkaniowych w lipcu, sierpniu i wrześniu zostało udzielonych w ramach programu „Bezpieczny Kredyt 2 %”. W tym samym czasie o około 10 proc. wzrosły średnie ceny mieszkań r/r i średnio o 5 proc. spadła liczba nowych ofert sprzedaży. Najbardziej spadek podaży jest odczuwalny w kategorii mieszkań w przedziale cenowym 400-600 tys. PLN, których liczba spadła o 11,5 proc. w porównaniu z II kwartałem, a w największych miastach nawet o 33 proc. Średnie ceny najmu mieszkania w III kwartale wzrosły o 3,5 proc., a liczba nowych ofert na tym rynku wzrosła o 6,5 proc. To wnioski z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Analiza rynku mieszkaniowego. III kwartał 2023”.

Konkurencja podatkowa między krajami jest dużym wyzwaniem dla funkcjonowania jednolitego rynku UE. Choć od 1999 r. średnia stawka CIT w Unii spadła z 35 do 21,4 proc., to wciąż poszczególne państwa tracą wpływy z powodu przenoszenia zysków przez korporacje międzynarodowe. W 2019 r. straty Niemiec z tego tytułu wyniosły 23 mld USD, a Wielkiej Brytanii 21 mld USD. Jednocześnie ponad połowa przychodów CIT Irlandii i Luksemburga pochodziła właśnie z przenoszenia zysków przez firmy. Chcąc przeciwdziałać temu procederowi, Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę Business in Europe: Framework for Income Taxation (BEFIT). Polski Instytut Ekonomiczny analizuje jej zapisy w najnowszym raporcie „Czy nowe zasady opodatkowania firm w UE zmniejszą skalę nieuczciwej konkurencji podatkowej?”.

Szczegółowa analiza wskaźników finansowych ponad 6,5 tys. spółek nie potwierdza pojawiającej się w dyskusji publicznej tezy o tzw. spirali marżowo-płacowej – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Czy spirala marżowo-cenowa jest źródłem inflacji?”. 72 proc. badanych przedsiębiorstw z każdej kategorii wielkościowej w latach 2021-2022 utrzymało marże w przedziale średnich wartości notowanych historycznie. Jednocześnie można wskazać 7 sektorów, w których poziom marż w ostatnich dwóch latach był wyraźnie wyższy: rolnictwo, ogrodnictwo i hodowla; nieruchomości; oprogramowanie komputerowe; przemysł drzewny, meblarski i papierniczy; handel hurtowy i detaliczny; bankowość i usługi finansowe; usługi biznesowe.

Uśredniona cena za 1 m2 w 16 miastach wojewódzkich i Gdyni w Polsce wyniosła w 1 kwartale 2023 r. 9887 zł na rynku pierwotnym i 9273 zł za 1 m2 na rynku wtórnym. Przeciętna powierzchnia oferowanego w tym czasie mieszkania to 56,5 m2. Najdrożej jest w Warszawie i Krakowie, gdzie cena za 1 m2 przekroczyła 12 000 zł na obu rynkach (pierwotnym i wtórnym). Najtańsze mieszkania są w Bydgoszczy, Zielonej Górze i Łodzi, w których uśredniona cena za 1 m2 na obu rynkach nie przekracza 8000 zł. Ceny mieszkań w ciągu ostatnich 3 lat, przede wszystkim w wyniku pandemii COVID-19 oraz inwazji rosyjskiej na Ukrainie wzrosły w miastach wojewódzkich o ponad 40 proc. - wynika z pierwszej edycji kwartalnika Polskiego Instytutu Ekonomicznego pod tytułem „Analiza rynku mieszkaniowego - I kwartał 2023 r.”.

W latach 70 podobnie jak dziś świat mierzył się z silnymi wzrostami inflacji, wywołanymi m.in. kryzysem na rynku surowców energetycznych. Objawy dzisiejszego kryzysu są jednak o wiele łagodniejsze niż te sprzed 50 lat – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Lekcje z „wielkiej inflacji” lat 70.” W pierwszych trzech miesiącach po wprowadzeniu embarga przez OPEC w październiku 1973 r. nominalna cena ropy w USA wzrosła o 135 proc. Po agresji Rosji na Ukrainę nominalna cena ropy przez trzy miesiące wzrosła o 20 proc. Wskaźnik inflacji CPI w USA w marcu 1980 r. wzrósł 14,8 proc. w ujęciu rok do roku. Najwyższy roczny wzrost tego wskaźnika po pandemii i inwazji Rosji na Ukrainę wyniósł 9,1 proc. (czerwiec 2022).

Choć na rynku nieruchomości w ciągu ostatniej dekady dominowały transakcje na rynku wtórnym, systematycznie rosła sprzedaż nowych mieszkań. Udział rynku pierwotnego w ogólnej liczbie sprzedanych mieszkań w latach 2011-2021 wzrósł o 8,9 pkt. proc. z poziomu 32,5 proc. do 41,4 proc. Poza dominującym udziałem w podaży mieszkań, rynek wtórny charakteryzuje się też większą rozbieżnością pomiędzy cenami transakcyjnymi, a ofertowymi, która w ciągu ostatnich 10 lat wyniosła średnio 870 PLN za 1 m2 – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Rynek nieruchomości w Polsce w okresie pandemii i wojny”, który na podstawie danych GUS i NBP pokazuje jak obecna sytuacja gospodarcza wpływa na ceny ofertowe i transakcyjne mieszkań.

Transport, spedycja i logistyka (wliczając transport osób) pozostaje jedną z najważniejszych części polskiej gospodarki. W 2021 r. branża ta wypracowała 5,7 proc. polskiego PKB i zatrudniała 951 tys. osób, czyli dawała pracę ok. 6 proc. polskiej siły roboczej. Jednocześnie polscy kierowcy przewieźli 19 proc. towarów na rynku wewnątrzunijnym, zajmując w tej kategorii pierwsze miejsce przed Niemcami i Hiszpanią. Polski Instytut Ekonomiczny w raporcie „Branża TSL w obliczu autonomizacji i wojny” analizuje wielkość, strukturę i wyzwania polskiej branży transportowej, logistycznej i spedycyjnej.

Nawet 6,5 mld zł może wynosić wartość plonów, które tracimy przeciętnie co roku w wyniku susz. Przy lepszym nawodnieniu pól, plony zbóż mogłyby być większe o 20 proc., a roślin bulwiastych nawet o 30 proc. Widoczne są również negatywne skutki ocieplenia klimatu. Przez wahania temperatur tracimy średniorocznie 7 proc. plonów, a co najmniej 14 proc. plonów będziemy tracili, jeśli średnia temperatura wzrośnie o 2°C. W najtrudniejszych pod względem warunków pogodowych okresach traciliśmy nawet ponad 50 proc. plonów – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Gospodarcze koszty suszy dla polskiego rolnictwa”.

Polski Instytut Ekonomiczny przeprowadził badanie dotyczące podejścia Polaków do postulatów dewzrostu, czyli takiego zredukowania zużycia energii i zasobów w gospodarce, by dążyć do równowagi środowiskowej przy jednoczesnym zmniejszaniu nierówności społecznych i podnoszeniu jakości życia.

Aż 84,3 mld zł wynoszą całkowite roczne koszty chaosu przestrzennego w Polsce. W przeliczeniu na każdego zameldowanego mieszkańca Polski to 2200 zł. Gdyby ograniczyć zjawisko chaosu przestrzennego, polskie gminy zaoszczędziłyby rocznie co najmniej 5,8 mld zł.

0,68 pkt. wynosi poziom efektywności wydatków publicznych na dobrobyt w Polsce przy średniej 0,81 pkt. w krajach OECD. Wśród 37 państw OECD, Polska zajmuje 20. miejsce pod względem wysokości i 29. miejsce pod względem efektywności wydatków publicznych na dobrobyt.

Wartość polskiego eksportu produktów rolno-spożywczych wyniosła w 2019 r. 37,5 mld USD, co było 15. wynikiem na świecie. Oznacza to, że Polska odpowiada za 2,1 proc. światowego oraz 5,9 proc. unijnego eksportu w tym obszarze.

Światowe wpływy z CIT są każdego roku uszczuplane o nawet 240 mld USD na skutek transferowania zysków do rajów podatkowych.